1.Ο Περίγυρος

Γνωριμία με το τόπο μας

Το χωριό μας βρίσκεται στον ημιορεινό όγκο του Πάρνωνα ανάμεσα στα χωριά Βουρλιάς (Σελλασία) στα δεξιά και Θεολόγος στα αριστερά, σε υψόμετρο 510 μέτρα. Η απόσταση από την Σπάρτη είναι περίπου εννέα χιλιόμετρα.Το χωριό μοιάζει να είναι σκαρφαλωμένο πάνω σε βράχο έχοντας θέα όλο το Λακωνικό κάμπο και περιστοιχίζεται από 2 μεγάλα ρέματα. Το ρέμα του Μπραστού δεξιά και το ρέμα της Μοτσάρας αριστερά.Βόρεια δεσπόζει ο ορεινός όγκος του Αγίου Κωνσταντίνου με το μεγαλύτερο υψόμετρο σε όλη την περιοχή (818 μέτρα). Ανατολικά βρίσκεται ο λόφος του Αγίου Γεωργίου με το ομώνυμο εκκλησάκι.

Τα τοπωνύμια και μικροτοπωνύμια των Βουτιάνων και της γύρω περιοχής 

Τήρα δώθε τήρα κεί. Κάτω ώς του Γελαδάρη έως το ψηλό Πουρνάρι. Πέρα στο Αγραπηδωτό.Έως τον Αγιώργη τον ψηλό

Απόσπασμα συνδιάλεξης διαβάτου και Βοσκών Α.Μιχαλόπουλου Γενική ιστορία Βουτιάνων 1906.

Με το παραπάνω απόσπασμα ο Α.Μιχαλόπουλου προσεγγίζει τα όρια της περιοχής του χωριού μας .Ετσι νότια ο χώρος μας φτάνει έως του Γελαδάρη (κοντά στον Κλαδά).Βόρεια φτάνει έως τις παρυφές του Α.Κωνσταντίνου (ψηλό Πουρνάρι). Ανατολικά έως τον Α.Γεώργιο και τον Α.Ανδρέα-Αγραπηδωτό προς τη πλευρά του Θεολόγου και δυτικά έως τις Δεμοσιές (τον παλιό καρόδρομο προς την πλευρά του Βουρλιά(Σελλασία).

Αργότερα την δεκαετία του 60 ο Ι.Τζαννέτος συγκέντρωσε όλα τα τοπωνύμια και μικροτοπωνύμια της περιοχής των Βουτιάνων και δημοσιεύτηκαν στην εφημερίδα Οι Βουτιάνοι¹

Τα τοπωνύμια και μικροτοπωνύμια που καταγράφηκαν είναι τα εξής :

Ανατολικά του χωριού:Σούλι ,Σουληνάρα ,Κατσουρέλης Κανάλια η Μαχαμέτη, Καμάρι, Παναγίτσα, Αγραπιδωτό (Αγρίδιον) η Αγραπιδιά, Δραγατσούλα, Χούρια ,Μαγγάνι,Δημήτρως η Λάκκα ,θεοδωρακίάνικα,Μπουζακιά ,Αγιαντριάς ,Νεροτριβή, Αλωνάκι, Γκούμα, Ξελογιάς, Πέρα Αμπέλια, Κλήματα, Παπά Χούνη, Αγιώργης, Στοίχημα ,Λάκκες, Φρέρη, Κλαπή Αλώνι.

 Βόρεια του χωριού : Πετράλωνα, Αγιος Παντελεήμων, Αγιονικόλας, Αγια Κυριακή, Αιθόδωρος, Ψηλό πουρνάρι ,Λίμνες, Λάκκες Φερούφ, Πλάκα,Κορακοφωλιά, Αγριοσυκιά ,Ορεινόβρυση, Αετοφωλιά, Καψάλα, Παναγιωτάκη Λεύκα, Δήμαρχου βρύση, Καρυδά βρύση, Αγρινιάς, Λυσιάνικο, Χανταριάνικα , Μπαγιαμή,Δοραφίνα.

Νότια του χωριού :Γελαδάρη, Κόπανου γεφύρι, Μπακάλη σκάλα, Κούρτη, Κοκκινόβραχος, Κυβουράκι, Αγιος Δημήτρης, Προσήλιο, Βουλιαγμένο χωριό, Κουδούνια, Κουρκούλια ,Γουρνούς, Αγιολιάς, Βρουβούς, Αισκάμαρο,Τσιλιγκρού, Σπληθάρι, Λιτρίβα, Αγιος Νικόλας, Τσολίνα, Ρέμα Μοτσάρας, Δίρεμα ,Βάγιας γεφύρι, Αγιος Σώστης, Κούτσουρη, Λυκόβουνο, Χελωνόλλακα, Παρασπόρια, Πηγαδάκι, Βαθειά λάκκα,Ψηλή Αγριλιά, Συκαλίστρα, Κολομπούρη, Σχοινιάδες.

Δυτικά του χωριού: ρέμα Μπραστού (η Πραστού), Δεμοσιά η Δεμοσιές, Σκαφίδα, Τσαγκαρουλέικα, Νικολετοπουλέικα, Μποτσίκια ,Βαθιά λογγιά ,Νερολιά, τα γούπατα της Καραμέτενας, Μέγα περιβόλι, Στρογγυλές λάκκες, Αράπας Τρούπα, Βαθύ Μελίσσι ,Μπουριάς, Μαύρη Συκιά ,Κοκορέτσα,Μακρή ,Αι λιάς .

Τρείς σημαντικές περιοχές στο χώρο μας

1.H περιοχή Γελαδάρη. Τα μικροτοπωνύμια της περιοχής :

1.Κόπανου γεφύρι: 2 χιλιόμετρα δεξιά από τον κεντρικό δρόμο Τρίπολης –Σπάρτης στο ύψος του Κλαδά βρίσκεται του Κόπανου το Γεφύρι. Συγκεκριμένα είναι 240 περίπου μέτρα βόρεια από το σημείο που καταλήγει το ρέμα του Μπραστού –Μπακάλη Σκάλα που έρχεται από τους Βουτιάνους .Ήταν πέτρινο γεφύρι με 3 τόξα. Συνέδεε τον Μυστρά με την Τεγέα .Τον Οκτώβριο του 1902 κατόπιν μεγάλης πλημμύρας του Ευρώτα γκρεμίστηκε. Χτίστηκε το 1730 (Loring,Pritchett) και όχι το 1749 όπως ήταν καθιερωμένο στις σχετικές βιβλιογραφίες μέχρι τώρα (Καταχωριτής,Δούκας,Σιγαλος) ²Το ιστολόγιο από το 2008 είχε αναδείξει τη σπουδαιότητα του γεφυριού προτρέποντας τους διάφορους φορείς να καθαριστεί (η μια του όχθη ανήκει στο Βουτιανίτικο όριο).Τελικά την πρωτοβουλία την ανέλαβε ο πολιτιστικός σύλλογος του γειτονικού χωριού Καραβά που είναι άξιος συγχαρητηρίων.  

2.Θρόνος Γελαδάρη: Περιοχή νότια από του Κόπανου το Γεφύρι. Η προφορική παράδοση αναφέρει ότι ονομάστηκε έτσι διότι είχε εκεί καθόταν ο Τούρκος αξιωματούχος υπεύθυνος των βουκολιών της γύρω περιοχής. Σε αυτή τη περιοχή βρέθηκαν το 1906 αρχαιολογικά ευρήματα³. Στην περιοχή στη δεκαετία του 80 η επιφανειακή έρευνα του Lakonia Survey ανέδειξε αρκετά ευρήματα, ενώ στα πλαίσια της διάνοιξης της οδού Λεύκτρο-Σπάρτης βρέθηκαν σημαντικά ευρήματα από την Αρχαική, Κλασική, Ελληνιστική, Ρωμαική και Βυζαντινή περίοδο⁴.

3. Eκκλησιές Βουτιάνων :Το μικροτοπωνύμιο βρίσκεται περίπου 500 μέτρα περίπου νότια από του Κόπανου το Γεφύρι πιο πάνω από το χωριό Κλαδά δίπλα στην όχθη του Ευρώτα. Δεν απαντάτε στα μικροτοπωνύμια που αναφέρει ο Ιωάννης Τζαννέτος, είναι προφανώς λανθασμένη νεώτερη απόδοση της θέσης. Σε αυτό το σημείο στο εσωτερικό μνημειώδους ρωμαικού ταφικού οικοδομήματος βρέθηκε μια ομάδα τριών μαρμάρινων αττικών σαρκοφάγων⁵ που χρονολογούνται από τα μέσα του 2ου έως τις αρχές του 3ου αιώνα. Ακόμη σύμφωνα με την προσέγγιση του καθηγητή Ι.Πίκουλα είναι λογικό η περιοχή του Θόρνακα με το άγαλμα του Πυθαέως Απόλλωνος να βρίσκεται σε αυτή την περιοχή.(συνδυασμός της αρχαίας οδού Σπάρτης-Σελλασίας με τα σχετικά χωρία του Ξενοφώντος και του Πολύβιου) χωρίς να έχουν βρεθεί κάποια συγκεκριμένα αρχαιολογικά ευρήματα σχετικά με το παραπάνω ιερό.

4.Μπακάλη σκάλα.Το μικροτοπωνύμιο βρίσκεται περίπου 500 μέτρα από την είσοδο του ρέματος του Μπραστού στην νότια πλευρά  των Βουτιάνων κοντά στον Ευρώτα . Πήρε το όνομα Μπακάλη σκάλα από κάποιον μπακάλη (παντοπώλη ) που διατηρούσε πρόχειρο παντοπωλείο κοντά στου Κόπανου το γεφύρι .Έφιππος σκόνταψε το άλογο του σε αυτή την περιοχή και σκοτώθηκε. Έκτοτε η περιοχή ονομάζεται Μπακάλη σκάλα⁶ Σε αυτή την περιοχή και συγκεκριμένα κάτω από την θέση Κοκκινόβραχος(χαρακτηριστικός βραχισμός ορατός σε μεγάλη απόσταση, ο καθηγητής Γ.Α.Πίκουλας εντόπισε αρματροχιές της αρχαίας οδού Σελλασίας –Σπάρτης⁷ Στά ίδια περίπου σημεία περνούμε και ο καρόδρομος Μυστρά -Τεγέας με διαφορετική όμως κατάληξη. Ο καρόδρομος προχωρούσε λίγο βορειότερα στην έξοδο του ρέματος του Μπραστού η Πραστού για να βρεί του Κόπανου το γεφύρι ενώ ο αρχαίος δρόμος συνέχιζε νότια προς την Σπάρτη.

 5.Βουλιαγμένο χωριό: Μικροσυνοικισμός που βρισκόταν πιο πάνω από του Μπακάλη τη Σκάλα. Αποτελείτο από 10-15 πέτρινα σπίτια. Στο τέλος του 17ου με τις αρχές του 18ου αιώνα σε μια μεγάλη βαρυχειμωνιά που διήρκεσε πάνω από ένα μήνα έγινε μεγάλη καθίζηση και το χωριό βούλιαξε στη κυριολεξία. Σώθηκε μόνο ένας εικοσάχρονος κάτοικος του χωριού που είχε απομακρυνθεί από το χωριό για να προμηθευτεί τρόφιμα. Εκτοτε η περιοχή ονομάζεται Βουλιαγμένο χωριό.

6)Ρεμα Μπραστού : Το ρέμα του Μπραστού η Πραστού⁸ που ξεκινά πιο πάνω από τους Βουτιάνους και καταλήγει κοντά στον Ευρώτα στο ύψος του Γελαδάρη είναι σήμερα γνωστό από την γνωστή περιπέτεια της παράκαμψης Βουτιάνων.Υστερα όμως από την μελέτη του Γ.Α.Πίκουλα  στα ίδια σχεδόν σημεία της τωρινής διάνοιξης έγινε και μια διάνοιξη το θέρος του 195 πχ⁹Για την ονομασία του δεν υπάρχει κάποια προφορική μαρτυρία.

2. Η περιοχή Πετράλωνα

 Η περιοχή βρίσκεται πάνω απο τον κεντρικό δρόμο Σπάρτης-Τρίπολης στις νότιες πλαγιές του Αγίου Κωνσταντίνου (υψ.800 μ).Υπάρχει αναφορά του τοπωνυμίου από τον Γ.Φραντζή τους βυζαντινούς χρόνους.Στην περιοχή υπήρχαν τρία αλώνια πέτρινα,ενώ οι πέτρινες πεζούλες είναι πάρα πολλές.Κάτω από τον κεντρικό δρόμο σύμφωνα με την έρευνα του Lakonia survey βρέθηκε αγροικία βυζαντινής περιόδου.

3. Η περιοχή Σούλι η Πέρα χωριό

Eρειπωμένος σήμερα συνοικισμός ανατολικά του χωριού που υπήρχε μέχρι και την δεκαετία του 60. Σύμφωνα με την έρευνα του lAKONIA SURVEY στην περιοχή αυτή ήταν το παλιό χωριό των Βουτιάνων.

Τοπωνύμια και Μικροτοπωνύμια προερχόμενα από το υγρό στοιχείο:

1.Ανατολικά του χωριού:1.Καμάρι :Πηγή κοντά στο εκκλησάκι της Παναίτσας νότια από τον A.Γεώργιο .Το 1898 το νερό του Καμαριού μεταφέρθηκε σε δύο  κρήνες μέσα στο χωριό.2. Μπαχαμέτη η Κανάλια :Πηγή νότια από το Καμάρι. Kανάλια λέγεται και το ρέμα νότια από τον οικισμό Σούλι ανατολικά του χωριού .3.Πηγή του Αιθόδωρα : Πηγή νότια από τα Κανάλια  κοντά στο Δημοτικό σχολείο των Βουτιάνων. 4.Κατσουρέλης :Πηγή λίγο ψηλότερα από τον συνοικισμό Σούλι. 5.Σουληνάρα : Πηγή βόρεια από το Σούλι σε απόσταση 15 λεπτών .Το 1929 μεταφέρθηκε το νερό της Σουληνάρας στο Σούλι.6.Νεροτριβή :Βόρεια από την Σουληνάρα. Στο σημείο σχηματιζόταν καταρράκτης.

2.Νότια του χωριού: 1.Αλή  Βρυσούλα .Είναι νότια του χωριού κάτω από τα Γιατρέικα σπίτια. Προφανώς το Αλή παραπέμπει στην περίοδο της Τουρκοκρατίας.2.Ρέμα Μοτσάρας η Μουτσ(ι)άρας ίσως να προέρχεται από το Σλαβικό Μοčur η Močvara, που σημαίνει στάσιμα ύδατα. Ειναι συνέχεια του ρέματος Κανάλια  που κατέληγε στης Βάγιας του γεφύρι. Σέ διάφορα σημεία σχηματίζονταν γούρνες από νερό και ποτίζονταν τα βόδια του χωριού που αριθμούσαν πάνω από 200 την περίοδο μετά το 1821. 3. Δίρεμα :Στό σημείο που ενώνετε το ρέμα της Μοτσάρας και το Θεολογίτικο ρέμα ονομάζεται Δίρεμα που σύμφωνα με την έρευνα του LΑKONIA SURVEY βρέθηκε αγροικία της βυζαντινής περιόδου.4.Κρύα Βρύση :Mικροτοπωνύμιο στην αριστερή όχθη του Μπραστού στην περιοχή των κατολισθήσεων της νέας οδού ,λίγο πιο πάνω από του Κόπανου το Γεφύρι.

3.Βόρεια του χωριού :1.Λίμνες : Η βορειότερη περιοχή των Βουτιάνων προς Καλύβια όπου το άφθονο νερό της περιοχής σχημάτιζε λίμνες. 2.Πηγή Αγίου Παντελεήμονα:Πηγή δίπλα στο εκκλησάκι του Α.Παντελεήμονα. 3.Ορεινόβρυση η Ορνόβρυση : Μικροτοπωνύμιο της περιοχής Αγριοσυκιάς στο βορινότερο μέρος της περιοχής του χωριού στα σύνορα με την περιοχή των Καλυβίων.

4.Δυτικά του χωριού:1.Σκαφίδα: Στο σημείο όπου ενώνονται το ρέμα του Μπραστού και το Τσαγκαρουλέικο ρέμα υπάρχει μια μεγάλη πέτρα σε σχήμα σκάφης όπου έπεφτε το νερό από μεγάλο ύψωμα .

Σημείωση :Όλες σχεδόν οι παραπάνω πηγές και τα ρέματα σήμερα δεν υπάρχουν.

Εκκλησιαστικά  τοπωνύμια και μικροτοπωνύμια :

1.Mέσα στο χωριό: Λόφος Ταξιαρχών : Πήρε το όνομα του από την εκκλησία των Ταξιαρχών κτίσμα του 1832 Στον λόφο που βρίσκεται μέσα στο χωριό των Βουτιάνων υπήρχαν τα εξής εκκλησάκια α) Παναίτσα (στο παλιό  δημοτικό σχολείο κάτω από την εκκλησία των Ταξιαρχών ) β) Άγιοι Απόστολοι γ) Άγιος Θεόδωρος δ) Αγιαννάκης (κάτω από το παλιό δημοτικό σχολείο) .Το υλικό των εκκλησιών χρησιμοποιήθηκε για την κατασκευή του Δημοτικού σχολείου γύρω στο 1855 καθώς και σπιτιών στο χωριό¹⁰

2. Βόρεια του χωριού: 1.Αγιος Παντελεήμων :Μικροτοπωνύμιο της περιοχής των Πετραλώνων πάνω από τον κεντρικό δρόμο Σπάρτης –Τρίπολης .Πήρε την ονομασία από το ερειπωμένο εκκλησάκι του Αγίου Παντελεήμονα Μεσοβυζαντινής περιόδου . 2.Παναίτσα : Μικροτοπωνύμιο και αυτό στην περιοχή των Πετραλώνων από το ομώνυμο ερειπωμένο εκκλησάκι,3.Αι-νικόλας :Περιοχή στο όριο Βουτιάνων-Βουρλιά κοντά στην μεγάλη στροφή του κεντρικού δρόμου στα Πετράλωνα. Ακόμη στή περιοχή βρισκόταν  και το εκκλησάκι της Αγιάς Κυριακής. 

3.Ανατολικά του χωριού :1.Αγιαντιάς : Περιοχή στο όριο με το γειτονικό χωριό Θεολόγος όπου έχει κτισθεί τα νεότερα χρόνια το ομώνυμο εκκλησάκι,ενώ κοντά υπήρχαν και ερείπια της παλιάς εκκλησίας.  2.Αγιος Γεώργιος : Περιοχή με το ομώνυμο εκκλησάκι οπου ανακαινίσθη το 1640 σύμφωνα με τον Αρ.Μιχαλόπουλου και στην συνέχεια το 1698. Δίπλα από την περιοχή στο χώρο των ιπποδρομιών η περιοχή ονομάζεται Στοίχημα. 3.Χρυσοπαντάνασσα (Παναίτσα) : Μικροτοπωνύμιο στους δυτικούς πρόποδες του λόφου του Α.Γεωργίου κοντά στην πηγή Καμάρι προερχόμενο από το ομώνυμο εκκλησάκι το οποίο ανακαινίστηκε εκ βάθρων το 1901.Στην περιοχή υπάρχουν ίχνη μικροσυνοικισμού.

4.Δυτικά του χωριού:1.Αι Λιάς : Περιοχή δυτικά των Βουτιάνων με το ομώνυμο εκκλησάκι όπου γύρω στο <<1902 ..="" 1902="">>. Σε απόσταση 2 περίπου μέτρων από τον ναό υπάρχουν θεμέλια  παλαιού ναού .

5.Νότια  του χωριού :1)Αγιος Ιωάννης. Μικροτοπωνύμιο στην περιοχή του Λυκόβουνου νότια του χωριού .Ο Αγιος Ιωάννης είναι κτίσμα του 1939.2)Αγιος Νικόλαος .Τοπωνύμιο δίπλα στον κεντρικό δρόμο Σπάρτης –Τρίπολης νότια των Βουτιάνων.Είχε κτισθεί ναός στό όνομα του Αγίου Νικολάου  το 1880 αλλά ερημώθηκε. Ξανακτίστηκε το 1947. 3) Αγιος Δημήτριος : Μικροτοπωνύμιο  στην περιοχή Γελαδάρη. Πήρε το όνομα του από το εκκλησάκι του Α.Δημητρίου βυζαντινού ρυθμού μετά τρούλου. 4) Προφήτης Ηλίας :Λόφος στην περιοχή Γελαδάρη με ερείπια από το ομώνυμο εκκλησάκι. 5) Αγιος Σώστης :Στην περιοχή Κούτσαρη.Είναι νέο εκκλησάκι του 1972.

Παραπομπές,Bιβλιογραφία:

 (1) Εφημερίδα Οι Βουτιάνοι αρ.φύλλου 41,42,43,44(1959) 44,46,48,49,50,51,52,53(1960)54,55,56,57,58,59 (1961)

(2) Γ.Α.Πίκουλας,Το Οδικό δίκτυο της Λακωνικής εκ.HOROS 2012 σελ..59-62 και 602-605

(3)εφημερίδα ΟΙ ΒΟΥΤΙΑΝΟΙ Νοέμβριος 1957

(4) Η κοιλάδα του Ευρώτα Κείμενα από αρχαιολόγους της Ε ΕΠΚΑ Σπάρτης Λακωνικόν ημερολόγιον 2014 Εκ.ιδιομορφή σελ.54-60

(5) Στον πηγαιμό για την Σπάρτη,Στις όχθες του Ευρώτα κείμενο από αρχαιολόγους της 5ης Ε.Β.Α Λακωνικόν ημερολόγιον 2014 Εκ.Ιδιομορφή Σελ..51-53

(6).Τοπωνυμικά (Μπακάλη Σκάλα, Ψηλή Ράχη,Κοκκινόβραχος,Δραγατσούλα ,Χούργια,Πετράλωνα )Εφημερίδα Οι Βουτιάνοι σελ 3 αρ.φύλλου 49 Ιούνιος 1960.

(7) Γ.Α.Πίκουλας Το Οδικό δίκτυο της Λακωνικής εκ.HOROS 2012 σελ59-62

(8)Σύμφωνα με συμφωνητικό υιοθεσίας που αναφέρεται στον Γεώργιο του Γιαννούλη Οικονομόπουλο  ( 25 δεκεμβρίου 1824).

(9) Γ.Α.ΠίκουλαςΤο Οδικό δίκτυο της Λακωνικής εκ.HOROS 2012 σελ.559-61

(10) A.Μιχαλόπουλου.Γενική ιστορία Βουτιάνων.(1906)σελ.2-3